بازار رنگارنگ بلوچ‌ها در جمعه‌بازار شاهنامه

صبح یک روز جمعه که آفتاب پاییزی مطلوبی دارد برای تهیه گزارش به جمعه‌بازار بولوار شاهنامه می‌رویم. آدرس سرراستی دارد، بعد از میدان هفت‌خان، بین خیابان شاهنامه34 و 36. بااینکه هنوز ساعاتی از آغاز به‌کار بازار نگذشته‌ است اما جمعیت زیادی درحال رفت و آمد هستند. 

در همان ابتدای ورودی، غرفه‌های متشکل از انواع لباس، کیف و کفش دیده می‌شود. چند متر جلوتر، چندین پارچه‌فروش که لباس‌های خوش‌رنگ بلوچی بر تن دارند و انواع پارچه‌های کتان، نخی، طرح‌دار و کش‌باف را بساط کرده اند، نظر ما را جلب می‌کنند. 

از آنجا که می‌گذریم به غرفه میوه و تره‌بار می‌رسیم. با اینکه جمعه است و میدان تره‌بار هم تعطیل، اما می‌شود انواع سبزیجات و صیفی‌جات و میوه‌جات تازه را خرید. علاوه‌بر این‌ها، چای و برنج و حبوبات هم پیدا می‌شود، خلاصه که در این بازار رنگارنگ تمام نیازهای یک کدبانو برای آشپزخانه‌اش مهیاست، پشیمان نمی‌شوید اگر جمعه هفته بعد سری به این بازار در بولوار شاهنامه بزنید.

رونق بازار به‌دلیل وجود آرامگاه فردوسی

جمعه‌بازار شاهنامه از آن‌دست بازارهایی است که به‌دلیل دسترسی آسان، تخفیفات، تنوع محصول و فروش کالا از تولید به مصرف، مشتریان زیادی را به‌خود جلب کرده‌ است اما شاید مهم‌ترین دلیل رونق این بازار، قرارگرفتن در مسیر آرامگاه فردوسی باشد که مشتریان گذری فراوانی را به این بازار تزریق می‌کند.

بهمن شه‌بخش، فروشنده کیف و کفش در این بازار، می‌گوید: در روزهای جمعه آرامگاه فردوسی، بوستان جلوخان و ویلاهایی که در این منطقه از شهر مشهد ساخته شده است، پاتوق گردشگری بسیاری از شهروندان مشهدی است و بخشی از آن‌ها حتی اگر خریدی هم نداشته ‌باشند به این بازار مراجعه می‌کنند و چه‌بسا دست‌پر ازاینجا خارج شوند.

او توضیح می‌دهد: در این بازار کالاهایی مانند پوشاک، تره‌بار، مواد خوراکی، شوینده‌ها و... عرضه می‌شود و افراد می‌توانند خرید یک‌ماه خود را در یک روز مشخص انجام دهند، از طرفی اجناس ارائه‌شده در این بازارها بدون واسطه به مشتریان عرضه می‌شود و به همین دلیل قیمت مناسب‌تری نسبت به فروشگاه‌های شهر دارند.

روایت راه‌اندازی جمعه‌بازار

در دهه مبارک فجر سال1395، شورای اجتماعی محله چهاربرج اقدام به برگزاری بازارچه فروش محصولات خانگی بانوان سرپرست خانوار در محل فعلی جمعه‌بازار می‌کند. در ابتدا قرار بوده است این بازارچه خیلی جمع و جور باشد و با 10غرفه و در مدت زمان 10روز بر پا شود. اما استقبال مردم و بانوانی که در عرصه مشاغل خانگی فعال هستند به‌قدری از این بازارچه زیاد بوده است که تعداد غرفه‌ها به 30عدد افزایش یافته و تا نوروز سال1396 ادامه داشته است.

بعد از استقبال بانوان از بازارچه فروش محصولات خانگی در دهه مبارک فجر، اهالی خواستار این موضوع شدند که این بازارچه به‌طور دائمی باشد

سیدعباس رضوی که در آن موقع رئیس شورای اجتماعی محله چهاربرج بوده است، درباره راه‌اندازی جمعه‌بازار بولوار شاهنامه می‌گوید: بعد از استقبال بانوان از بازارچه فروش محصولات خانگی در دهه مبارک فجر، اهالی خواستار این موضوع شدند که این بازارچه به‌طور دائمی باشد و سر و شکل روزبازار به‌خودش بگیرد. بر این اساس قطعه زمین بزرگی توسط سازمان میادین در بولوار شاهنامه اجاره و دیوارکشی شد و از ابتدای سال96، جمعه بازار بولوار شاهنامه با سر و شکل کنونی کارش را آغاز کرد.

ما را برگردانید به جلوخان!

در جمعه‌بازار گشتی می‌زنیم، بازاری شلوغ و پرتردد که هرچه اراده کنید در آن هست اما ظاهرا کمبود مشتری غرفه‌داران را حسابی ناراحت کرده‌ است. یکی از آن‌ها که دل پردردی دارد می‌گوید: «مردم دیگر خریدار نیستند، بیننده‌اند.» یکی می‌گوید: «این ماه، آخرین ماه است که می‌آیم، جمعه‌بازار دیگر فروش ندارد.» جوانی که ظاهرا از بقیه راضی‌تر است می‌گوید: «حاضرم سه‌برابر مبلغ اجاره را بدهم اما دوباره به پارکینگ بوستان جلوخان بازگردم.»

داستان دلخوری فروشندگان را از خانم رضاییان جویا شدیم که در جمعه‌بازار غرفه فروش لباس کودک دارد. او به ما می‌گوید: 3هفته‌ای بود که جمعه‌بازار بولوار شاهنامه به‌جای این مکانِ پراز آلودگی و گردوخاک، در پارکینگ جلوخان آرامگاه فردوسی برپا می‌شد، فضایی مرتب، تمیز و آسفالت‌شده که همه زیرساخت‌های لازم برای جذب مشتری را داشت و فروش همه غرفه‌داران را 3، 4برابر افزایش داده‌بود، اما به یکباره به ما گفتند که از این هفته بازمی‌گردیم به حاشیه بولوار شاهنامه! درباره علت انجام این‌کار هم فقط گفتند: میراث فرهنگی با برپایی روزبازار در پارک جلوخان موافق نیست.

فروشندگان خانه‌به‌دوش!

جمعه‌بازار شاهنامه در 5سالی که از عمرش می‌گذرد همواره در قطعه زمین بزرگی که در حاشیه بولوار شاهنامه(حدفاصل شاهنامه 34 و 36) قرار دارد، برپا شده‌است. این روزبازار در 3هفته گذشته به پارکینگ جلوخان آرامگاه فردوسی انتقال یافت و این هفته بار دیگر به‌مکان سابق خود بازگشت. حالا زمزمه‌هایی بین فروشندگان وجود دارد که این روزبازار باز هم جابه‌جا خواهدشد.

مهدی ریزآبادی از فروشندگان این بازار می‌گوید: ایجاد مکان ثابت با زیرساخت مناسب، نیاز اصلی جمعه‌بازار بولوار شاهنامه و هر روزبازار دیگری است. مشکل مهم در این زمینه، موضوع مالکیت زمین روزبازارهای مشهد است که سبب شده محل برپایی این بازارها اغلب مقطعی باشد و امکان ایجاد زیرساخت‌های لازم مثل نمازخانه، پارکینگ و سرویس بهداشتی نباشد. ما 3هفته گذشته در پارک جلوخان بوده‌ایم، این هفته در حاشیه بولوار شاهنامه هستیم و می‌گویند هفته آینده به توس63 منتقل می‌شویم.

غرفه‌دارانی از همه‌جای شهر

یکی از مواردی که در جمعه‌بازار شاهنامه نظر ما را به خودش جلب می‌کند، فروشندگانی هستند با لباس‌های بلوچی که اغلب دستار به سر می‌بندند و انواع پارچه‌ها را می‌فروشند، پارچه‌هایی که روی هم تلمبار شده‌اند و باید آن‌ها را به هم بزنید تا پارچه مورد نظر را بیابید. البته کتانی، عینک دودی، ادویه و عود و انبر، فرش و گلیم دست‌باف از دیگر اجناسی است که توسط بلوچ‌های مقیم مشهد به فروش می‌رسد.

آن‌ها از محلاتی مانند تاجرآباد، گلشهر، قلعه‌ساختمان و کلاته‌برفی به این بازار می‌آیند.زبیر لک‌زهی یکی ازاین فروشندگان بلوچ است که به ما می‌گوید: اصالتا بچه ایرانشهر هستم و 8سال پیش به‌‌دلیل خشک‌شدن مزرعه پدری و کم‌آبی به حاشیه شهر مشهد مهاجرت کردیم. با اینکه لوله‌کشی و جوشکاری هم بلد هستم اما به‌‌‌دلیل کمبود کار مجبور شده‌ام که در روزبازارهای مشهد فروشندگی کنم، از جمعه‌بازار شاهنامه تا یکشنبه‌بازار و چهارشنبه‌بازار مجیدیه.